سیاست‌های فاصله‌گیری اجتماعی و تعطیلی کسب‌وکارهای غیر الزامی، به‌مرور در اکثر نقاط جهان اجرا و تشدید می‌شوند. شیوع ویروس کرونا در ماه‌های انتهایی سال 2019 و اوج‌گیری آن در ماه‌های ابتدایی سال 2020 باعث شد تا بسیاری از کارمندان و مدیران مجبور به حضور در خانه و دورکاری شوند. ازطرفی، بسیاری از کسب‌وکارهای کوچک و بزرگ محلی، به‌خاطر الزامی و حیاتی نبودن خدمات و کالاها، مجبور به تعطیلی شده‌اند. ازطرفی، کسب‌وکارهای کوچک و متوسط در اکثر نقاط جهان نقشی حیاتی در اقتصاد کشورهای خود ایفا می‌کنند و بار بزرگی را در مسیر حل چالش بیکاری برداشته‌اند.

در دوران شیوع ویروس کرونا و تغییراتی که در رفتارهای کاربران ایجاد شد، بسیاری از کسب‌وکارها با کاهش مشتری و درنتیجه درآمد روبه‌رو شدند. حتی آن‌هایی که وابسته به فعالیت‌های حضوری نیستند و خدمات اینترنتی ارائه می‌کنند، در بسیاری از موارد کاهش تقاضا داشته‌اند. از میان کسب‌وکارهای آسیب‌خورده می‌توان به پلتفرم‌های رابط خرید بلیط، مدیریت رویداد، هتل‌داری، تاکسی‌های اینترنتی و بسیاری موارد دیگر اشاره کرد. به‌هرحال بحران کنونی برای بسیاری از بازیگران دنیای کسب‌وکار، بی‌سابقه بود، اما می‌توان سیاست‌های اعمال‌شده را درک کرد و راهی به‌جز هماهنگ شدن و پیاده‌سازی راهکار برای عبور از بحران، وجود ندارد.

بحران‌‌ها در همه‌ی انواع و ابعاد، به کسب‌وکارها و ساختار اقتصادی ضربه وارد می‌کنند. دراین‌میان برخی از کسب‌وکارها با منابع و دارایی‌ها و سابقه‌ی بزرگ‌تر، دوران آسان‌تری را نسبت به استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای نوپا سپری می‌کنند. ازطرفی، کسب‌وکارهای کوچک که دارایی‌های محدودتری دارند، باید راهکارهای عملی سریع و کارسازتری را برای حفظ حیات خود به‌کار بگیرند. در ادامه‌ی این مطلب زومیت، راهکارهایی را پیشنهاد می‌کنیم که کسب‌وکارها کوچک با پیاده‌سازی آن‌ها، دوران بحران را احتمالا با سلامت بیشتری سپری خواهند کرد.

مدیریت نقدینگی

در شرایط کنونی که درآمدزایی برای بسیاری از کسب‌وکارها دشوار و حتی غیرممکن شده است، حفظ وضعیت موجود و به‌نوعی بقاء در شرایط کنونی، حیاتی محسوب می‌شود. به‌هرحال کسب‌وکارها همیشه هزینه‌هایی دارند که برای مدیریت آن‌ها به نقدینگی نیاز خواهند داشت. هزینه‌هایی همچون اجاره‌بها، قبوض خدماتی، حقوق کارمندان و بسیاری موارد دیگر، هنوز به قوت خود باقی هستند. اگرچه مردم در شرایط کنونی به کمک یکدیگر شتافته‌اند و دولت‌ها نیز تسهیلاتی را برای کسب‌وکارها درنظر گرفته‌اند، مدیریت هزینه و نقدینگی هنوز در اولویت اول قرار دارد. درواقع مدیران در شرایط کنونی باید بیش‌ازپیش برنامه‌هایی جدی برای مدیریت هزینه‌ها داشته باند و از اقدام‌های غیرضروری خودداری کنند.

برخی کشورها تسهیلات مخصوص کسب‌وکارهای کوچک را منوط به حفظ کارمندان کنونی کرده‌اند. چنین سیاست‌هایی نشان می‌دهد که وضعیت نیروی انسانی باید در اولویت اول کسب‌وکارهای کوچک و متوسط باشد. درصورتیکه نیروی انسانی در شرایط بحران کنونی حفظ نشود، چالش‌ها در شرایط فعلی و حتی پس از رهایی از بیماری کووید 19 نیز دوچندان خواهد شد. شاید از همین سیاست‌ها و قانون‌گذاری‌ها در برخی نقاط جهان بتوان استنباط کرد که حفظ روحیه‌ی کارمندان و تعهد آن‌ها به کسب‌وکار، باید مهم‌ترین استراتژی استارتاپ‌ها باشد.

ارتباط با مقام‌های قانون‌گذار

تنظیم‌گری قانونی برای شرایط کنونی و تصمیم‌گیری درباره‌ی تسهیلاتی که به کسب‌وکارها اهدا می‌شود، اهمیت زیادی دارد. دراین‌میان کسب‌وکارهای بزرگ‌تر و باسابقه‌تر، ارتباط نزدیک‌تری با سازمان‌های تنظیم‌گر دارند و شاید تأثیر آن‌ها در تصمیم‌گیری‌های تسهیلاتی بیشتر باشد. کسب‌وکارهای کوچک برای دسترسی به تسهیلاتی که مناسب شرایط خودشان باشد، باید ارتباط خود را با سازمان‌های تنظیم‌گر افزایش دهند تا شرایطی مناسب وضعیت خود در قوانین اعمال کنند.

اتحاد میان کسب‌وکارهای کوچک در شرایط کنونی مانند همه‌ی شرایط زمانی، حیاتی محسوب می‌شود. استارتاپ‌ها باوجود تمام رقابت‌های شدیدی که برای کسب سهم هرچه بیشتر بازار دارند، برای حل چالش‌های خود خصوصا در حوزه‌های تنظیم‌گری، راهی به جز اتحاد ندارند. تنها با حفظ همکاری می‌توان شرایط بهینه برای اکوسیستم استارتاپی را به گوش سازمان‌های تنظیم‌گر رساند.

مدیریت نیروی انسانی و استعدادها

بقاء در شرایط بحران، تنها محدود به کاهش هزینه‌ها و حفظ نقدینگی نیست. همان‌طور که گفته شد، حفظ روحیه‌ی کارمندان و درنهایت حفظ آن‌ها به‌عنوان نیروهای محرکه‌ی اصلی در شرکت، اهمیتی بسیار بالاتر دارد. مدیران کسب‌وکارها در شرایط کنونی باید بیش از همیشه روحیه‌ی رهبری خود را نشان دهند. حفظ آرامش در شرایط کنونی، مانند حفظ تعادل در موج‌سواری است. درواقع بدون توجه به بلند یا کوتاه بودن و شدید بودن امواج، تنها باید روی تعادل خود متمرکز شوید. در شرایط کنونی، برنامه‌‌ریزی‌ها نباید بسیار بلندمدت باشند، ابتدا برای چند هفته و سپس چند ماه برنامه‌ریزی کنید. فراموش نکنید که شرایط اغلب در بحران‌ها تغییر می‌کنند. اگرچه شرایط ثابت نیستند، برخی موارد را باید به‌عنوان اولویت اصلی در نظر داشته باشید:

• حتما به کارمندان خود اطمینان دهید که تحت حفاظت و پشتیبانی قرار دارند. به‌هرحال آن‌ها باید احساس کنند که نیرویی پشتیبان،‌ در بحران‌ از آن‌ها حمایت می‌کند.
• در تصمیم‌گیری‌ها گرفتار نشوید. همان‌طور که گفته شد، شرایط به‌صورت هفتگی تغییر می‌کنند و ناچار به تصمیم‌گیری‌های چابک هستید.
• سیاست‌ها و تصمیم‌گیری‌های جدید را با سرعت مناسب به همه‌ی کارمندان، خصوصا آن‌هایی که در مرخصی استعلاجی هستند، اطلاع‌رسانی کنید.
• وضعیت کنونی برای استخدام جدید مناسب نیست، از جذب نیروی جدید تا مشخص شدن وضعیت نهایی بحران، خودداری کنید. 

مدیریت بازاریابی و فروش

ارتباط دائم با مشتریان و پیمانکارها در شرایط بحران، اهمیت زیادی دارد. مشتریان و کاربران باید احساس کنند که استارتاپ شما در حیات کامل به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهد. اگر طبق سیاست‌های موجود، شرکت شما اجازه‌ی ادامه‌ی کار دارد، حتما به مشتریان اطلاع‌رسانی کنید. به‌علاوه، شرایط تهیه کردن خدمات و کالاها را برای آن‌ها تسهیل کنید. استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای اطلاع‌رسانی در این شرایط، بسیار مهم است.

خلاقیت و توسعه‌ی راهکارهای جدید بازاریابی و فروش، در وضعیت بحران اهمیت زیادی دارد. شرایط را بررسی کنید و به‌دنبال نقاط اشتراک خود با مشتریان و کاربران باشید. اکنون زمان خوبی است تا روی مشتریان کنونی متمرکز شوید و ارتباط خود را با آن‌ها حفظ کنید.

تحقیق و توسعه، بهبود محصولات و خدمات

وقتی شرایط بحران و دورکاری اکثر نیروهای انسانی، منجر به کند شدن روال‌های کاری می‌شود، می‌توان از زمان اضافه برای پروژه‌هایی استفاده کرد که همیشه به بهانه‌ی کمبود زمان، به تعویق می‌انداختید. درواقع باید در زمان اضافه‌ی کنونی سرمایه‌‌گذاری کنید و به‌جای هدر دادن آن با تفریح‌های بی‌فایده، از شرایط برای انجام فعالیت‌های توسعه‌ای استفاده کنید.

اگر قرنطینه‌ی خانگی و دورکاری، منجر به کاهش مشتریان و فعالیت‌های شما شده است، از زمان اضافه‌ای که دارید برای بهبود فرایندها و افزایش بازدهی استفاده کنید. به‌هرحال همه‌ی کسب‌وکارها همیشه نیاز به بهینه‌سازی دارند که شاید به‌خاطر فشارهای کاری و چالش‌های روزانه، موفق به انجام آن‌ها نشوید. وضعیت کنونی قطعا به شما و اعضای تیم اجازه می‌دهد تا زمان بهتری برای مدیریت و برنامه‌ریزی کارها داشته باشید.

توسعه‌ی زیرساخت دورکاری

بسیاری از کارمندان خصوصا در استارتاپ‌های فناوری این روزها به‌صورت دورکاری و کار در خانه، وظایف خود را انجام می‌دهند. مدیران در شرایط کنونی باید هرچه بیشتر به توسعه‌ی زیرساخت و ابزارهای موردنیاز برای دورکاری توجه نشان دهند. افرادی که برای اولین‌بار تجربه‌ی کار در منزل دارند، باید به ابزارها و سرویس‌های حیاتی برای ارتباط و انجام وظایف دسترسی داشته باشند. همچنین باید شرایطی فراهم شود تا وظایف به‌روشنی بین کارمندان توزیع شود.

آموزش نیروها برای انجام بهینه‌تر وظایف دورکاری، اهمیت زیادی دارد. به‌هرحال همه‌ی افراد با پیش‌نیازها و ساختار دورکاری آشنا نیستند و وظیفه‌ی مدیران برای آموزش آن‌ها، اهمیت زیادی دارد. به‌علاوه، در این شرایط هرچه بیشتر باید زیرساخت‌های فناوری خود را توسعه دهید. به‌عنوان مثال می‌توان سرویس‌های ابری مخصوص دورکاری را بیش‌ازپیش به‌کار گرفت یا فرایندی برای ارتباط کارمندان با کامپیوترهای محل کار، پیاده‌سازی کرد.

مسئولیت اجتماعی و عبرت‌آموزی از بحران کرونا

فعالیت‌های که در مسیر مسئولیت اجتماعی انجام می‌شوند، علاوه بر برطرف کردن نیازهای جامعه و کمک به مشتریان بالقوه‌ی کسب‌وکار، همیشه حکم بازاریابی هم دارند. هر کسب‌وکاری بسته به حوزه‌ی فعالیت خود می‌تواند در شرایط بحران، به جامعه‌ی اطراف خود کمک‌های رایگان ارائه کند.

نکته‌ی مهم در بحران‌هایی که به‌دلایل گوناگون برای کسب‌وکارها ایجاد می‌شود، عبرت‌آموزی و آماده شدن برای پرهیز از تکرار اشتباهات در آینده است. به‌هرحال شیوع ویروس کرونا بحرانی بود که به‌صورت ناگهانی و بی‌سابقه به همه‌ی کسب‌وکارها حمله کرد، اما می‌توان با عبرت‌آموزی از رخدادهای پیش‌آمده، برای شرایط احتمالی در آینده، آماده‌تر شد. از مهم‌ترین برنامه‌های آماده‌سازی می‌توان به پس‌انداز و حفظ برنامه‌ای منظم برای مدیریت نقدینگی اشاره کرد. به‌علاوه، در نظر داشتن راهکارهای درآمدی جایگزین و برنامه‌هایی برای تغییر مسیر احتمالی کسب‌وکار هم اهمیت دارند.