بازاریابی-کشورهای دیگر نیز به فکر مقابله به‌مثل و جبران خسارت‌های وارده از
رهگذر این سیاست تهاجمی افتاده و ایجاد معاهدات تجاری چندجانبه و منهای
آمریکا را در دستور کار خود قرار داده‌اند. توافق تجاری آزاد میان ژاپن و
اروپا یکی از این دست توافقات بین‌المللی است که هفته گذشته به امضا رسید و
قرار است از ماه دوم سال آینده میلادی در فاز اجرا قرار گیرد. به نوشته
راشا تودی، «این توافق یک سوم کل تولید ناخالص جهان و 40 درصد کل تجارت
بین‌الملل را شامل خواهد شد. امضای این توافق با هدف حذف تعرفه گمرکی بر
واردات کالاهای اروپایی به ژاپن که معادل سالانه 1138 میلیارد دلار می‌شود،
صورت گرفته است.» ژاپن بناست تعرفه 94 درصد از کالاهای اروپایی را حذف کند
که شامل 84 درصد از محصولات کشاورزی و شیلات می‌شود و از سوی دیگر اتحادیه
اروپا نیز پذیرفته است که تعرفه واردات 99 درصد از کالاهای ژاپنی را
نادیده بگیرد. ژاپن در سال گذشته نیز ششمین شریک تجاری اتحادیه اروپا بود و
مبلغ کل تجارت طرفین 129 میلیارد و 400 میلیون یورو گزارش شده است.
در حال حاضر نوادگان سامورایی‌ها با وجود تنش‌هایی با کاخ سفید، ترجیح
می‌دهند که به صورت رو در رو در مقابل واشنگتن نایستند و با یارگیری، پاسخ
اقدامات یک‌جانبه‌گرایانه رئیس‌جمهور آمریکا را بدهند. پس از ورود ترامپ به
اتاق بیضی کاخ سفید، این کشور با اولویت‌بخشی به اقتصاد آمریکا و تحقق
بخشیدن به شعار «اول آمریکا»، با تجارت آزاد، توافقنامه‌ها و روابط چند
جانبه تجاری مخالفت کرد و پس از خروج از توافقنامه TPP (پیمان تجاری
اقیانوس آرام یا شراکت ترانس پاسیفیک)، روابط اقتصادی ژاپن با آمریکا که در
دوران دولت اوباما شکل گرفته بود را از بین برد. ترامپ پس از امضای این
دستور اجرایی تصریح کرد: «مدت زمان زیادی راجع این مسئله گفتگو کردیم. خروج
از این پیمان 12 کشوری، به سود کارگران آمریکایی خواهد بود.» گفتنی است که
بر اساس توافق انجام شده در قالب تی پی پی، عوارض گمرکی حدود 18 هزار قلم
کالا برداشته خواهد شد و به عنوان مثال تقریباً کلیه محصولات مربوط به بخش
کشاورزی آمریکا بدون هیچ‌گونه عوارض گمرکی وارد دیگر کشورهای عضو
پیمان می‌شود.
علیرغم اینکه ژاپنی‌ها از خروج آمریکا از این پیمان ابراز نارضایتی و
حتی اظهار کردند که این پیمان بدون حضور واشنگتن «لطفی ندارد»! اما
بلافاصله دست بکار شدند و به دنبال یافتن شریک برای ادامه همکاری‌های تجاری
رفتند. ویتنام اولین کشوری بود که به استقبال سیاست تجارت منطقه‌ای منهای
آمریکا آمد و در جلسه‌ای بین سران ویتنامی و ژاپنی، رسماً اعلام شد که
کشورهای عضو پیمان تجاری ترانس پاسیفیک بر سر ادامه کار این معاهده بدون
حضور آمریکا به توافق رسیده‌اند. توکیو اما برای جبران خسارات خروج
یک‌جانبه آمریکا از این پیمان، فقط به دنبال متحدین منطقه‌ای نرفت و پس از
ویتنام، گفتگو با اروپایی‌ها را آغاز کرد. می‌توان گفت که ژاپن درصدد است
از طریق این توافقنامه با اروپا توان سیاسی و اقتصادی خود را تقویت کند که
در حقیقت، گامی مهم برای به حاشیه راندن تدریجی آمریکا از سوی ژاپن به
شمار می‌رود. به بیان دیگر، توکیو در مقابل فشارهای تعرفه‌های اقتصادی و
بازرگانی آمریکا، به دنبال گسترش فضای بازارهای خارجی و تقویت پایه‌های
روابط اقتصاد بین‌المللی خود است.
به تعبیر روزنامه «واشنگتن‌پست»، ژاپن «یک توافقنامه تجاری شکست‌خورده
با ایالات متحده را کنار زد و پیمان تاریخی تازه‌ای با اتحادیه اروپا شکل
داد.» این روزنامه همچنین توافق ژاپن و اتحادیه اروپا را «ضربه‌ای سنگین»
به تولیدکنندگان آمریکایی دانسته و نوشته است که با کاهش تعرفه تجاری میان
طرفین، کالاهای آمریکایی چه در اروپا و چه در ژاپن، در مقایسه با کالاهایی
اروپایی و ژاپنی گران‌تر بوده و خرید آن‌ها مقرون به صرفه نخواهد بود. از
این رو، این پیمان جدید از سه منظر، اقتصاد آمریکا را با خطر مواجه می‌کند.
1.
هدف عمده ترامپ از خروج از پیمان ترانس پاسیفیک، کمک به کارگران و
کارخانه‌های آمریکایی بود در حالی که توافق اخیر اروپا و ژاپن به شکل
مستقیم می‌تواند کارخانه‌ها و به تبع آن، کارگران و صنعتگران آمریکایی را
متضرر کند. به این ترتیب که اروپا بناست تعرفه واردات خودروهای ژاپنی را
حذف کند و ژاپن هم توافق کرده استاندارد خودروهای اروپایی را آسان‌تر
بگیرد. این اتفاق می‌تواند خودروسازان آمریکایی را که محصولات خود را با
تعرفه 10 درصدی به اتحادیه اروپا صادرات می‌کنند دچار مشکل کند و در بازار
ژاپن نیز رقابت سختی در پیش داشته باشند، چراکه برندهای معروف اروپایی به
خصوص آلمانی در ژاپن از محبوبیت ویژه‌ای برخوردارند و متقابلاً اروپایی‌ها
هم شیفته کیفیت و فناوری بکار رفته در خودروهای ژاپنی هستند و تنها
آمریکاست که سرش از این تجارت پرسود بی‌کلاه می‌ماند!
2. آمریکا
کلاً عادت دارد از هر توافقنامه‌ای بیرون بیاید که معاهده اقلیمی پاریس یکی
از آن‌هاست! اروپا و ژاپن به توافق رسیده‌اند که بر اساس معاهده پاریس،
قوانین جدیدی را وضع کنند و هر کشوری که مطابق استانداردهای محیط زیستی عمل
نکند را طرف قرارداد خود قرار ندهند. بنابراین، آمریکا خود به خود از
تجارت با اروپا و ژاپن کنار گذاشته می‌شود و شرکت‌های تجاری کشورهای دیگر،
به جای آمریکا جایگزین خواهند شد.
3. ترامپ علاوه بر خروج یک‌جانبه
از توافق ترانس پاسیفیک، پیمان نفتا را منقضی و اعلام کرد که ترجیح می‌دهد
با کشورها به صورت مستقل و دو جانبه معامله کند. به گفته «جفری گرتز»،
کارشناس برجسته موسسه بروکینگز، «علاقه ترامپ به مذاکرات دوجانبه، ناشی از
درک صفر او از اقتصاد جهانی است.» این در حالی است که اتحادیه اروپا،
مذاکرات و همکاری‌های تجاری با ژاپن را به عنوان یک امتیاز رقابتی بکار
گرفته است. اینکه اتحادیه اروپا توانسته با ژاپن معاملاتی انجام دهد - بعد
از یک قرارداد مشابه با کانادا نشان می‌دهد این نوع همکاری‌ها به شدت
تاثیرگذار هستند و می‌توانند از قدرت آمریکا در عرصه اقتصاد جهانی بکاهند.
هرچند آمریکا توانسته است که با قلدری و وضع تعرفه‌های تجاری بر کالاهای
چینی و اروپایی و تحت‌فشار قرار دادن دیگر کشورها به خرید تولیدات
آمریکایی، اقتصاد ورشکسته خود را تا حدی بهبود بخشد و از طریق «برون‌سپاری
مشکلات» التیامی بر زخم‌های عمیق کاپیتالیسم باشد، اما این سیاست دیگر
کارآمد نیست و می‌توان گفت که به شکست منتهی شده است. به عبارت ساده‌تر،
آمریکا هیمنه خود را از دست داده و جهان چند قطبی، اقتصاد نظام سلطه را با
چالش‌هایی مواجه کرده است و می‌رود تا با کشیده شدن این ستون از خیمه
هژمونی کاخ سفید، اقتصاد جهانی منهای آمریکا شکل بگیرد.